Yaz mevsiminin gelmesi ile anneleri aynı telaş ve heyecan sarıyor.
Tuvalet alışkanlığı?
Anne olmanın getirdiği bir düşünce insan, “altı ıslak kalırsa çocuğum hastalanır” düşüncesi oluyor. Tuvalet alışkanlığı kazandırma süreci içinde ufak kazalar kaçınılmaz hale geliyor. Bu sırada kazaların sıklığı artarsa, hastalanma kaygısının üzerine bir de “başarısızlık” duygusu ekleniyor. Sonuçta anne olarak hepimiz tuvalet alışkanlığı kazandırmak için en uygun zamanın yaz mevsimi olduğunu düşünüyoruz.
O zaman yaz geldi, birinci koşul tamamlandı. Şimdi ne yapmalı, nelere dikkat etmeliyiz ki çocuğun da benliğini zedelemeden ve bir çatışmaya dönüştürmeden bu süreci tamamlayalım.
Bunu size birkaç adımda açıklamaya çalışayım.
1.adım: Çocuk tuvalet alışkanlığı kazanmak için hazır mı?
Çocuğun hazır olup olmadığını anlamak için ilk olarak fiziksel olarak kaslarının gelişimini değerlendirmelisiniz. Çocuk uyandığında bezi kuru kalkıyorsa ya da gün içinde 3 saatten fazla kuru kalıyorsa fiziksel olarak tuvalet alışkanlığı için hazır diyebiliriz. Tuvaletini yaptığında rahatsız oluyor veya yaptıktan sonra söylüyorsa, tuvalete gitme konusunda ilgisi artıyorsa, yaparken saklanıyorsa artık tuvalet alışkanlığı için başlangıç yapabilirsiniz.
2.adım: Uygun zaman nedir?
Her çocuk birbirinden farklı zamanlarda gelişim basamaklarını tamamlar. Tuvalet alışkanlığında da aynı şekilde. Gelişimsel olarak 18-48 ay arasında tuvalet alışkanlığı edinmesi normal kabul edilir. Genellikle çocukların çoğu 24-36 ay arasında bu alışkanlığı edinmiş olur. Burada önemli olan çocuğun hazır bulunuşluğu, çünkü hazır olmayan bir çocuğun sadece yaş açısından uygun olduğunu düşünüp başlanan tuvalet eğitimi çeşitli zorluklarla sonuçlanabilir. Ancak uygun zamanı belirlerken sadece çocuğun hazır oluşu yetmez, anne olarak siz de hazır mısınız? Şimdi “ne ilgisi var canım, benim hazır olmam neyi değiştirir ki?” demeyin. Anne hazır olmadığında süreç içinde yaşanan ufak sorunlar büyüyerek ciddi çatışmalara dönebiliyor.
3.adım: Tuvalet ile tanıştırma nasıl yapılır?
Başlangıçta tuvaleti vurgulayan kelimeleri ve tuvalette ne yapacağını öğretmek işinizi kolaylaştırır. Çocuğu ilk olarak tuvalete giysili olarak oturtabilirsiniz. Tuvalete birlikte giderek yanında oturun, giderek artan sürelerle çocuğun tuvalette oturmasını sağlayın. Bu süreçte oyuncakları tuvalete götürmek, onların da çişi ve kakasını yaptırmak fayda sağlar.
4.adım: Ne sıklıkla tuvalete götürelim?
Tuvalet alışkanlığının kazanılması için belirli bir düzen oluşturmak ve tutarlı davranmak önemli. Her çocuğun gelişim düzeyine göre değişmekle birlikte çocukları yaklaşık 2 saatlik aralıklarla tuvalete götürmek gerekir. Çok sık tuvalete gitmek çocukta direnç geliştirebileceği gibi uzun süre tuvalete götürmemek de ufak kazaların sayısını arttırabilir ve sizin tahammül sınırlarınızı zorlayabilir. Çocuğunuzun ritmini takip ederek süreyi ayarlayabilirsiniz. Zaman içinde çocuğun fiziksel olarak kas gücü de gelişeceği için süreler uzayabilir. Burada dikkatinizi çekmek istediğim bir nokta, çocuğa sorulan ‘çişin geldi mi?’ sorusu işinizi zorlaştırabilir. Çünkü bu tarz sorulara çocuk ‘hayır’ cevabını verebilir. “Şimdi çiş zamanı, tuvalete gidelim” gibi bir komut vermek işinizi kolaylaştırabilir.
5.adım: Bezi hayatımızdan tamamen çıkaralım mı?
Tuvalet alışkanlığı için çocuğunuz hazır, siz hazırsınız, küçük denemelere başlayacaksınız. Artık bezi hayatınızdan tamamen çıkarmanız gerekir. Gündüz açtınız, gece bağladınız ya da evde hiç bez kullanmıyorsunuz, dışarı çıkarken “altına kaçırırsa” endişesi ile bezi tekrar bağlıyorsunuz. Bu durum çocuğun kafasını karıştırır ve özerklik kazanmasını engeller. Bez bir kez çıkarıldıysa artık geri dönmeyin. Zaman içinde çocuğunuz bezi tekrar bağlamanızı istese de siz kararlı olursanız, zamanla o da bu fikre alışacaktır.
6.adım: Çocuğum altına kaçırıyor, başarısız mı oldum?
Tuvalet alışkanlığının tamamlanması her çocuk için farklı süreleri içerir. Her çocuğun gelişim hızı birbirinden farklıdır. Kimi çocuk 3 günde tamamen sürece uyum sağlarken, kimi çocuk için bu süre 6 aya kadar uzayabilir. Bu süreçte çocuklar itiraz edebilir, tuvalete oturmak istemeyebilir, otursa bile yapmayı reddedebilir. Dikkat etmeniz gereken nokta, çocuk itiraz ettiğinde süreci bir inatlaşma ve çatışma ortamına çevirmemek. Çok katı kuralcı olmamaya çalışmalısınız. Gün içinde tuvalet konusunu çok fazla konuşmamaya dikkat ederek, özellikle “su içmek, oyun oynamak” gibi gündelik yaşamın normal bir süreci olduğunu hatırlatın kendinize ve siz de bu şekilde davranmaya çalışın. Normalde gün içinde neler yapıyorsanız onu yapmaya devam edin.
Unutmayın çocuklarda tuvalet alışkanlığının gelişimini sağlamak sizin ya da çocuğunuzun bir başarısı değildir. Bu süreç uzun ya da zorlu olduğunda “başarısızlık” olarak nitelendirmeyin. Bu sadece gelişimin bir parçası ve çocuk hazır olduğunda zaten bu gelişim de tamamlanmış olacak.
Küçük kazalar bu dönemde kaçınılmaz olduğu için, bu durumlarda vereceğiniz tepkileri de kontrol edin. Çok öfkeli, bıkkın, hayal kırıklığına uğramış bir şekilde yaklaşırsanız çocuğunuz da farklı savunma yöntemleri geliştirebilir ve süreç daha içinden çıkılmaz bir hal alabilir. Kazalarda nötr kalmaya özen gösterin ve kirli çamaşırlarını kendisinin çıkarması, çamaşır makinasına atması için, hatta kirlenen yerleri birlikte temizlemek için teşvik edin. Böylelikle küçük sorumluluklar vererek çocuğunuzun baş etme becerilerini de geliştirirsiniz.
7.adım: Çocuğum tuvaletini yaptığında nasıl tepki vermeliyim?
Bir süredir uğraşıyorsunuz, belirli aralıklarla çocuğunuz tuvalete gidip oturuyor, bekliyor ama ilk defa tuvaletini yaptığında bu başarısını dile getirmekten çekinmeyin. Ancak aşırı tepkiler vermekten de kaçının. “ooo benim oğlum harika, çişini, kakasını artık tuvalete yapıyor” diye konfetiler patlatıp, alkışlar eşliğinde tuvaletten çıkmaya gerek yok. Sade bir şekilde “evet sen artık çişini tuvalete yapıyorsun, aynı bizim gibi” demek, durumu normal bir süreç gibi değerlendirmek çocuğun da sizden beklentilerini dengelemesini sağlayacaktır. Aksi takdirde vereceğiniz aşırı tepkiler ve uygunsuz ödüllendirmelerde çocuğunuz her tuvalete yaptığında sizden aynı düzeyde bir ödül bekleyecek, ödül olmadığında da tekrar alabilmek için sizi zorlayacaktır.
Normal gelişim sürecinin önemli bir atlama noktası olan tuvalet alışkanlığı konusunda çocuklara uygun destek olabilmek çok önemli. Ve yapılan araştırmalar neticesinde biliyoruz ki bu dönemde girilen çatışmalar ve iyi yönetilemeyen süreçler, çocukların sonraki gelişim dönemlerinde de çeşitli zorluklara yol açabiliyor. Bu sebeple çocuklarımızın gelişimlerine katkıda bulunmak için kendi davranışlarımızı da kontrol altında tutabilmeliyiz. Çocuklarımızın hayatında onlara duyarlı bir şekilde eşlik edebilmek ve destek olabilmek çok değerli.
Uygun rol model olabildiğiniz, çocuklarınızın hayatına eşlik edebildiğiniz günler dilerim.
コメント